> Met spellen train je executieve vaardigheden.
> Pardon? Wat train je daarmee? Dat is een duur woord!
Dat hoor ik vaker als ik iemand vertel over de kracht van spellen. Omdat juist spellen deze vaardigheden zo goed oefenen, vind ik het tijd om die term op te helderen.
Executieve vaardigheden of executieve functies. Je komt beide termen vooral in het onderwijs tegen, omdat ze daar een grote rol spelen. Zelf hoorde ik het voor het eerst toen ik me oriënteerde op onderwijs voor begaafde en hoogbegaafde leerlingen. In die hoek komt de term veel voor, maar de vaardigheden gelden voor iedereen.
Een taak uitvoeren
Executie gaat om het uitvoeren van taken en opdrachten. Executieve functies of vaardigheden zijn dus de vaardigheden die je nodig hebt om een taak goed uit te voeren. Dat zijn er nogal wat en soms is er een discussie over de lijst. Ik houd zelf de vaardigheden aan zoals ze op de website van Wij-leren staan.
Grofweg kun je de executieve vaardigheden verdelen in twee groepen: denken en gedrag. Bij het spelen van een spel doe je op beide een beroep.
Wat ga ik eigenlijk doen?
Bestaat er een spel waarbij het goed is om je er blindelings in te storten? Ik heb er mijn hoofd over gebroken, maar kan er niet op komen. Ook snelle, eenvoudige spellen zoals Klask of Stef Stuntpiloot vragen een zekere vorm van denken over je acties. Bij Stef Stuntpiloot bijvoorbeeld: wanneer is het beste moment om Stef de lucht in de rammen? En bij Klask: hoe zorg ik dat ik zelf zo min mogelijk magneetjes krijg en mijn tegenstander zoveel mogelijk?
Benieuwd over welke spellen ik het heb?
Hoe complexer een spel, hoe meer je erbij na moet denken (de dikgedrukte woorden die hier volgen zijn de denkvaardigheden).
Bijna iedereen kent het leuke, snelle spelletjes Regenwormen. Hoe eenvoudig ook van opzet, het spel activeert verschillende vaardigheden. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat je goed kunt plannen: welke dobbelstenen hou je en welke gooi je nogmaals? Ga je direct voor de hoge getallen of bouw je het langzaam op? Ook is organisatie van belang. Heb je het netjes georganiseerd, dan hou je het overzicht welke dobbelstenen je apart wilt houden en welke stenen je al hebt gepakt. Ten slotte speelt werkgeheugen een rol, want welke stenen hadden de anderen ook alweer verzameld en kan ik daar nog bij?
Een iets complexer spel als Reef vraagt ook metacognitie, Metacognitie is denken over je eigen denken: is deze zet handig, ben ik op de goede weg of moet ik mijn plan aanpassen? En dan zijn er nog spellen zoals Sign, waarbij ook timemanagement een rol speelt: tijd in de gaten houden en binnen een bepaalde tijd beslissingen nemen.
Hoe gedraag ik me bij een spel?
Ken je dat? Kinderen die het bord van tafel smijten als ze niet winnen? Of misschien ken je wel een volwassene die dat doet. Of eh…. ben je zelf zo’n type?
Dan kan je aan de slag met gedragsvaardigheden, zoals bijvoorbeeld emotieregulatie: het adequaat omgaan met emoties en het kunnen uiten van emoties.
Emotieregulatie is nogal een dingetje, niet alleen aan het spelbord maar ook in de maatschappij en online. Wat mij betreft gekoppeld aan de vaardigheid flexibiliteit, je aanpassen aan veranderende omstandigheden.
Ik ben ervan overtuigd dat kinderen (en volwassenen) door regelmatig een spel te spelen, leren beter met hun emoties om te gaan. Kinderen leren dat anderen ook kunnen winnen en volwassenen leren dat hun manier niet altijd de beste is en dat ze dingen ook los mogen laten.
Ga maar eens Moddervarkens of De Hartenkoningin spelen, ervaar je deze vaardigheden vanzelf 🙂
Drie andere gedragsvaardigheden, die wat mij betreft heel dicht bij elkaar liggen, zijn taakinitiatie, responsinhibitie en volgehouden aandacht. Je ziet ze alle drie voorbij komen als je een spelletje speelt.
Taakinitiatie houdt in dat je begint aan een taak zonder te dralen of afgeleid te worden door allemaal andere dingen. Ook een handige vaardigheid bij schoolwerk 😉
Taakinitiatie gone wrong is als iets te lang duurt, je medespelers met andere dingen bezig zijn enzovoort. Responsinhibitie daarentegen is als alles veel te snel gaat. Dat je medespelers al een antwoord roepen, terwijl ze niet eens aan de beurt zijn. Responsinhibitie (soms zonder, soms met streepje: respons-inhibitie) is het vermogen na te denken voordat je iets doet. Kunnen wij volwassenen ook nog wat van leren!
En dan de derde vaardigheid: volgehouden aandacht. Je kent het wel: je medespeler is aan de beurt en die denkt heel lang na en dan daarna is de volgende speler en die denkt ook heel lang na…….. In de tussentijd dwalen jouw gedachten af en ben je boodschappenlijstjes aan het maken. Dat is géén volgehouden aandacht. Volgehouden aandacht is aandachtig blijven ondanks afleidingen, focus op de taak.
Wat is mijn doel?
De laatste vaardigheid op het lijstje is doelgericht gedrag. Ook hier gaat het om focus, maar dan focus op je doel. Dat je weet waar je naartoe werkt en hoe je daar wilt komen. Bij spellen is dat trouwens niet altijd winnen, het kan ook zijn dat je strategieën wilt verkennen of een mooie vorm wilt bouwen.
Spellen waarbij je deze vaardigheden kunt oefenen:
Doe je thuis regelmatig een spel, dan oefen je eigenlijk terloops verschillende executieve vaardigheden/functies. Het zijn vaardigheden die niet alleen van pas komen op school, maar ook in de moderne samenleving waarin in korte tijd enorm veel (nep) nieuws op kinderen afkomt. En we kunnen zelf ook nog wel wat aan die vaardigheden slijpen.
In deze blog vind je affiliate-links naar spellen. Koop je een spel via een van de links, dan krijgt Pen & Pion er een percentage van. Ik waardeer het enorm als je het werk van Pen & Pion op deze manier ondersteunt.
